Swoboda dysponowania majątkiem za życia, na przykład w formie darowizn, czy swoboda testowania pozwalająca na dowolne dysponowanie majątkiem w testamencie na wypadek śmierci mogą niekiedy prowadzić do pokrzywdzenia osób najbliższych spadkodawcy. Ochrona praw najbliższej rodziny zmarłego zapewniona jest m.in. przez instytucję zachowku.
Uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy „byliby powołani do spadku z ustawy”. Sformułowanie to budzi nierzadko wątpliwości, albowiem na pierwszy rzut oka jest ono mylące. Należy jednak pamiętać, że wbrew podnoszonym niekiedy sugestiom, roszczenie o zachowek nie powstaje tylko przy dziedziczeniu testamentowym. Interpretacja zapisu „byliby powołani do spadku z ustawy” odnosi się wyłącznie do określenia osób uprawnionych do zachowku. Wskazane kryterium ma więc być jedynie pomocne przy ustaleniu osób uprawnionych do zachowku w konkretnym stanie faktycznym. Innymi słowy możliwe jest dochodzenie przez osoby uprawnione zachowku także w sytuacji, gdy spadkodawca nie zostawił testamentu i doszło do dziedziczenia ustawowego.