Co z tym pełnomocnictwem

Klienci Kancelarii często zwracają się do mnie z prośbą o przygotowanie projektów naróżniejszych pełnomocnictw, od bardzo ogólnych, do szczegółowych, uprawniających osoby umocowane do bardzo konkretnych zachowań. Kwestia pełnomocnictwa nastręcza im przy tym sporo problemów. Kwestie związane z pełnomocnictwem postanowiłem zatem pokrótce opisać.

Pełnomocnictwo jest w prawie polskim jedną z form przedstawicielstwa, któregorego regulacja prawna znajduje się w Kodeksie cywilnym (dokładnie w art. 95–109). Czynności prawnej można dokonać przez przedstawiciela, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie albo wynikających z właściwości czynności prawnej. Gdy jest ona dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Tę postać przedstawicielstwa, w której przedstawiciel składa oświadczenie woli w imieniu reprezentowanego, nazywa się przedstawicielstwem czynnym. Jeżeli przedstawiciel odbiera w imieniu reprezentowanego oświadczenie woli złożone przez osobę trzecią, mówimy o przedstawicielstwie biernym. Przepisy o przedstawicielstwie czynnym stosuje się odpowiednio do przedstawicielstwa biernego. Umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe – np. rodzice w stosunku do dziecka podlegającego ich władzy rodzicielskiej, opiekun i kurator) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).

Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (co rozpatrywać należy tylko w konkretnym przypadku i na tle konkretnego stanu faktycznego) potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj (np. do zawierania umów sprzedaży, przyjmowania zamówień lub przyjmowania kwot pieniężnych), chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności. Do pełnomocnictwa stosuje się ogólne przepisy o formie czynności prawnej; w zasadzie więc pełnomocnictwo może być udzielone w formie dowolnej (ustnie lub pisemnie, wyraźnie lub dorozumianie). Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma (np. przy sprzedaży nieruchomości forma aktu notarialnego), pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Gdy więc pełnomocnik ma nabyć dla swego mocodawcy nieruchomość, to pełnomocnictwo powinno być udzielone w formie aktu notarialnego. Obowiązek ten rozciąga się także na formę pełnomocnictwa do wykonania prawa pierwokupu. Niezachowanie tej formy pełnomocnictwa nie powoduje jednakże nieważności umowy zawartej w należytej formie. Skutki nieważości dotycą w takim przypadku tylko samego pełnomocnictwa. Powstaje więc sytuacja, w której pełnomocnik działał bez umocowania, w zwiąku z czym możliwa jest konwalidacja umowy (czynności prawnej ułomnej) w sposób określony w art. 103 § 1 k.c., a taka możliwość zastrzeżona jest na korzyść strony, w imieniu której działa nieumocowany pełnomocnik.

Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. Okoliczność, że pełnomocnik jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy. Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Jeśli np. osoba A zobowiązała się do zawarcia w przyszłości z osobą B umowy sprzedaży nieruchomości, to w celu zabezpieczenia wykonania tego zobowiązania może jej udzielić nieodwołalnego pełnomocnictwa do zawarcia z samym sobą umowy przyrzeczonej. Często banki udzielając kredytu zabezpieczają swe roszczenia poprzez otrzymanie nieodwołalnego pełnomocnictwa.

Umocowanie wygasa w chwili śmierci mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie zastrzeżono inaczej z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa. Może żądać poświadczonego odpisu tego dokumentu; wygaśnięcie umocowania powinno być zaznaczone na odpisie. Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta (art. 103 § 1 k.c.). Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do jej potwierdzenia; osoba ta przestaje być związana po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. W braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony wykonującej umowę oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu. Jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania. Jeśli pełnomocnik, po wygaśnięciu umocowania, dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć.

Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego be˛da˛cego podstawa˛ pełnomocnictwa. Osoby takie nazywa się substytutami. Substytuci działają bezpośrednio w imieniu pierwotnego mocodawcy. Wówczas, gdy mocodawca ustanowił kilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania, każdy z nich może działać samodzielnie, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa.

Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Powyższą zasadę stosuje się odpowiednio w przypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *